قوم جي سڃاڻ جو اھم جز ٻولي ھوندي آھي ٻولي کي ادبي ڪم زندھ رکندو آھي. سنڌي ٻولي کي دفترن ۽ تعليمي ادارن م لکيو ۽ پڙھيو وڃي ان م سنڌي ٻولي جي بقا آھي. سنڌي ٻولي قديمي ۽ امير ترين ٻولي آھي جيڪا سنسڪرت مان ڦٽي نڪتي آھي جنھن ۾ 52 الفابيٽ جا اکر موجود آھن پر سنڌي ٻولي تي ڌارين ٻولين جو اثر رھيو آھي. انگريزن جڏھن 1843ع تي سنڌ تي قبضو ڪيو ته ان ۾ ڪجھه لفظ عربي، فارسي جا لفظ به سنڌ ٻولي ۾ شامل آھن. سنڌي ٻولي ان جي اثر ڪري وڌيڪ سگھاري ٿي وئي آهي ۽ سنڌي ٻولي به وڌيڪ لکي ۽ پڙھي وئي. انڪري سنڌي ٻولي کي شاھوڪار ۽ قديمي سنڌي ٻولي چيو وڃي ٿو .
سنڌي ٻولي کي انگريزن جي حڪومت ۾ به سر بارٽل ان وقت جي ڪشمنر کي چيو ته توھان کي سنڌي ٻولي سکڻ گھرجي ان وقت انگريزن به سنڌي ٻولي کي سکيو . انھن کي سنڌي ٻولي جي ضرورت ھئي ء ايئن اڳتي ھلي سنڌي ٻولي کي قومي ٻولي جو درجو ڏنو ويو. ھاڻي ايڏي وڏي امير قديمي سنڌي ٻولي کي سنڌ جي خانگي تعليمي ادارن ۾ به نه ٿو پڙھايو وڃي.
گووبند مالھي جنھن سنڌي ادبي سنگت جو بنياد وڌو . جنھن جو سنڌيءَ ٻولي تي تمام گھڻو ڪم ٿيل آھي ۽ اسان مرحوم جي سنڌي ٻولي تي ۽ سنڌي ادبي سنگت ۾ ڪيل خدمت کي وساري نه ٿا سگھون .
جڏھن ڪنھن ٻارڙي ڪئي
ٻولي ٻاتي ته ماڻيندا منزل
پنهنجا ڍول ڌاٽي.
سنڌي ٻولي عظيم ٻولي آھي لطيف سرڪار صرف سنڌي ٻوليء ۾ ئي شاعري ڪئي آھي . اياز استاد بخاري ۽ ٻين سنڌي شاعرن اديبن ليکڪن به سنڌي ٻولي کي زندھ رکيو آھي .
سندس شاعري ۾ وايون بيت پڙھيا ۽ ڳايا وڃن ٿا. اڄ به سنڌ جي اوطاقن ۾ ڪچھرين ۾ ڳجھارتون پروليون ڏور ۽ قصا داستان به ھڪٻئي کي ٻڌائي ۽ ڏئي سنڌي ٻولي کي زندھ رکن ٿا .
اڄ به ڀٽائي سرڪار تي رات جو فقير تنبورو وڄائي راڳ ڳائين ٿا ۽ ٻڌندڙن، مداحن جي من کي موھي وجھن ٿا.
ٻولي ثقافت کي اجاڳر ڪرڻ ۾ اھم ڪردار ادا ڪري ٿي. ھن وقت سنڌي ادبي سنگت ۽ سنڌ جا سماج سڌارڪ سنڌي ٻولي کي قومي ٻولي جو درجو ڏيارڻ لاي سراپا احتجاج آھن. سنڌي ٻولي خانگي تعليمي ادارن ۾ نه ٿي پڙھائي وڃي. انھن خانگي ادارن ۾ سنڌي ٻار به پڙھن ٿا انھن خانگي ادارن جي خلاف ڪو قانوني قدم کنيو وڃي ته اهي سنڌي ٻولي کي پنھنجي ادارن ۾ لازمي پڙھائين. سنڌي سبجيڪٽ چٽاڀيٽي امتحانن ۾ شاگرد کڻن ٿا سنڌي پيپر ۾ 100 مارڪون آھن. سنڌي ٻولي تي سنڌ ٽيڪسٽ ٻارھين ڪلاس جي سنڌي سبجيڪٽ ۾ تبديل ٿيڻ گھرجي. سنڌي ٻولي تي ڪانفرنس، لطيف جي سنڌي ۾ جيڪا شاعريءَ ٿيل آھي ان جي فڪر سوچ ۽ سنڌي ٻولي تي خاص ڪري شاھه جو رسالو تي پروگرام ٿيڻ گھرجي. اسٽڊي سرڪل ڳوٺن ۽ شھرن ۾ ڪرائڻ گھرجن جيئن سنڌي ٻولي جي اوسر ٿئي .
جي تون بيت ڀانئيان سي آيتون آھن ,
نيو من لائين پريان سندي پار ڏي .
شاھه صاحب جي ٿيل شاعري کي ان جي پيغام کي نوجوان نسل تائين پھچائڻ جي سخت ضرورت آھي سنڌي ٻولي جي بقا به ان ۾ آھي .
