پاڪستان ۽ ڀارت وچ ۾ جنگي صورتحال کي سوشل ميڊيا ميم گيم ۾ تبديل ڪري ڇڏيو، جنگ کي به مذاق سمجهيو پيو وڃي، پاڪستان ۾، گذريل ڪجهه ڏينهن ۾ فيس بوڪ، ايڪس، ٽڪ ٽاڪ ۽ انسٽاگرام جهڙين مختلف سوشل ميڊيا ويب سائيٽن تي پاڪستان ۽ ڀارت جي وچ ۾ ممڪنه جنگ جي موضوع تي درجنين ميمز سامهون آيا آهن.هندستان جي انتظام هيٺ ڪشمير جي پهلگام ۾ 26 سياحن جي قتل کانپوءِ پاڪستان ۽ هندستان جي وچ ۾ تڪرار پيدا ٿي ويو، لائين آف ڪنٽرول تي ٻنهي ڌرين جي وچ ۾ فائرنگ ۽ گولا باري جا اطلاع آهن ۽ سرحدي علائقن جي رهواسين ۾ خوف ۽ هراس آهي. عملدارن موجب، ٻنهي ملڪن جي وچ ۾ جنگ جا خطرا آهن،
پاڪستان جي وفاقي اطلاعات واري وزير عطاءُ الله تارڙ اڱاري جي رات چيو ته پاڪستان وٽ قابل اعتماد انٽيليجنس آهي ته ڀارت پهلگام واقعي جي بنياد تي ايندڙ 24 کان 36 ڪلاڪن ۾ پاڪستان خلاف فوجي ڪارروائي ڪرڻ جو ارادو رکي ٿو.سندس بيان هندستاني وزيراعظم نريندر مودي جي اڱاري تي پنهنجي هٿياربند فوجن کي پهلگام حملي جي جواب ۾ طريقن، هدفن ۽ وقت جو تعين ڪرڻ لاءِ “مڪمل آپريشنل آزادي” ڏيڻ جي فيصلي کان پوءِ آيو آهي.پر، جيڪڏهن توهان سوشل ميڊيا کي ڏسندا، ته پاڪستان ۽ هندستان وچ ۾ ممڪنه جنگ جي موضوع جي چوڌاري ماحول ۽ ان تي ٺاهيل ‘ميمز’ اهو تاثر ڏين ٿا ته هتي عوام ظاهري طور تي ممڪنه جنگ جي خطري کي سنجيدگي سان نه وٺي رهيو آهي.اهو ياد رکڻ گهرجي ته پاڪستان ۽ هندستان ماضي ۾ ٽي جنگيون وڙهي چڪا آهن. آخري جنگ 1971ع ۾ وڙهي وئي هئي، 1999ع ۾ ڪارگل ۾ محدود پيماني تي چوٿين جنگ به وڙهي وئي، جنهن ۾ پهريون ڀيرو ٻنهي پاڙيسري ملڪن جي وچ ۾ ايٽمي جنگ جو خدشو دنيا جي سامهون کليل طور تي ظاهر ٿيو. جڏهن ته، انهن سڀني موقعن تي سوشل ميڊيا جو رجحان موجود نه هو.سوشل ميڊيا استعمال ڪندڙن جو هڪ وڏو انگ نوجوانن جو آهي جن پنهنجي زندگيءَ ۾ ڪڏهن به پاڪستان ۽ هندستان جي وچ ۾ جنگ نه ڏٺي آهي. پوءِ ڇا سوشل ميڊيا استعمال ڪندڙ بيوقوفي واري رويي ۾ ملوث آهن، مسئلي جي حساسيت کي نه سمجهي رهيا آهن؟پاڪستان تي هندستاني امڪاني حملي جي خطري جهڙي صورتحال ۾ سوشل ميڊيا جو نسبتاً نئون رجحان ڪيئن اثرائتو ٿي سگهي ٿو؟ ڇا اهو دٻاءُ گهٽائي ٿو يا وڌائي ٿو؟
پاڪستان ۾، گذريل ڪجهه ڏينهن ۾ فيس بڪ، ايڪس، ٽڪ ٽاڪ ۽ انسٽاگرام جهڙين مختلف سوشل ميڊيا ويب سائيٽن تي پاڪستان ۽ ڀارت جي وچ ۾ ممڪنه جنگ جي موضوع تي درجنين ميمز سامهون آيا آهن. ڪيتريون ئي وڊيوز سامهون آيون آهن جيڪي هندستان پاران کنيل قدمن جو مذاق اڏائي رهيون آهن، هڪ پاڻي جو مسئلو آهي. پهلگام ۾ حملي جي ٻئي ڏينهن تي هندستان پاران پاڪستان خلاف اعلان ڪيل قدمن ۾ سنڌ طاس معاهدي جي معطلي پڻ شامل آهي،
ان بابت سوشل ميڊيا تي ڪيتريون ئي وڊيوز سامهون اچي رهيون آهن. جنهن ۾ هن خطري جو مذاق اڏائي رهيا آهن. مثال طور، “جيڪڏهن پاڻي بند ڪيو وڃي ته مان ڪيئن غسل ڪندس؟”
هڪ وڊيو ۾، سوشل ميڊيا صارف چوي ٿو ته “چڱو، اهو سٺو آهي. هن طريقي سان، اسان کي خالص کير ملندو.”سوشل ميڊيا تي صبا بشير لکيو ته هندستان ۽ پاڪستان جي وچ ۾ جنگ جي امڪان بابت سوشل ميڊيا تي بحث به هڪ مذاق جي نوعيت جو لڳي ٿو. ايڪس تي هڪ ٻئي صارف، لکيو، “هن گرمي ۾ ڪو به شادي نٿو ڪري، انهن هڪ جنگ شروع ڪري ڇڏي آهي.”
هڪ ٻئي صارف، ارم، لکيو ته، “پيارا هندستاني، جيڪڏهن توهان ڪراچي تي حملو ڪرڻ چاهيو ٿا، ته پنهنجا موبائل فون هندستان ۾ ئي ڇڏي اچجو . ان جو ظاهري طور تي ڪراچي ۾ موبائل فون چوري جي واقعن ڏانهن اشارو هو
‘ڀارت پاران موڪليل ميزائل اڃا تائين نه پهتو آهي’
ڪيترن ئي سوشل ميڊيا صارفين هائوسنگ اسڪيم ڊي ايچ اي ۽ بحريا ٽائون بابت ميمبر شيئر ڪيا، جنهن ۾ ڊي ايچ اي گووا، بحريا ٽائون نئين دهلي وغيره شامل آهن، هڪ انڊين صارف لکيو ته پاڪستان کي نقشي تان ختم ڪري ڇڏينداسين، جنهن تي جواب ۾ پاڪستاني صارف عبدالله هڪ پينسل جي تصوير رکندي لکيو ته مان ٻيهر ٺاهي وٺندس،هڪ ٻي پوسٽ ۾، هڪ صارف هڪ تصوير پوسٽ ڪئي جنهن ۾ هڪ شخص کي هٿ ٻڌي ۽ انتظار ڪندي ڏسي سگهجي ٿو ان تي ڪيپشن لکيل آهي، “ڀارت پاران موڪليل ميزائل اڃا تائين نه پهتو آهي.”
هڪ هندستاني صارف، سِڊ شرما، پاڪستان جي ‘ميم گيم’ تي ڪجهه ميمز جا اسڪرين شاٽ پڻ پوسٽ ڪيا ۽ لکيو ته، “اهو لڳي ٿو ته هندستان ‘مزاح جي جنگ’ کي بري نموني هارائي رهيو آهي.
ساڳئي طرح، هندستان جي حڪمران بي جي پي پارٽي جي هڪ ايڪس اڪائونٽ لنڊن ۾ پاڪستاني هاءِ ڪميشن جي ٻاهران احتجاج ڪندڙ هڪ شخص جي تعريف ڪئي. هن ماڻهو هٿ ۾ پاڻي جي بوتل کڻي هندستان جي پاڻي جي کوٽ جو مذاق اڏايو هو.
صارف جنگ جي خطري بابت سنجيده ڇو نه آهن؟
صحافي فرزانه علي هن صورتحال تي بحث ڪندي پنهنجي پيغام ۾ چيو ته جنگ جهڙي مسئلي تي اهڙو ردعمل پريشان ڪندڙ آهي. هن چيو ته ظاهري طور تي پاڪستاني قوم جنگ کي راند سمجهي چڪي آهي ۽ ٻن ايٽمي طاقتن جي موجوده صورتحال جو ڪو به خيال ناهي. پوءِ ڇا سوشل ميڊيا هن دٻاءُ واري صورتحال تي اثر انداز ٿي سگهي ٿي؟
دفاعي تجزيه نگار ڊاڪٽر حسن عسڪري رضوي بي بي سي سان ڳالهائيندي چيو ته خطرو آهي ته ڀارت ايندڙ ڏينهن ۾ ڪجهه محدود فوجي ڪارروائي ڪري سگهي ٿو. “ان کان پوءِ، پاڪستان ان جو جواب ڏيندو ۽ هن وقت اهو اندازو لڳائڻ ڏکيو آهي ته اهو ڪهڙي قسم جو ردعمل هوندو ۽ ان جي نوعيت ڪهڙي هوندي، ۽ ان کان پوءِ تڪرار ڪيئن ۽ ڪيترو وڌندو، هن چيو ته ڇاڪاڻ ته سوشل ميڊيا حڪومت جي ڪنٽرول هيٺ ناهي، ان جو اهڙي صورتحال ۾ سڌو سنئون اثر نه پوندو، سوشل ميڊيا ڇڪتاڻ وڌائڻ يا گهٽائڻ ۾ ڪو به ڪردار ادا نٿو ڪري سگهي، پر جنگ جهڙن مسئلن تي سوشل ميڊيا تي بي مقصد بحث مباحثا ڇڪتاڻ واري صورتحال تي وڌيڪ منفي اثر وجهن ٿا. هن چيو ته، “صرف پاڪستان جي سوشل ميڊيا نه، پر هندستان جي سوشل ميڊيا ۽ روايتي ميڊيا پڻ تمام گهڻو غير ذميواراڻو رويو اختيار ڪيو آهي.ڊاڪٽر حسن عسڪري رضوي جو چوڻ آهي ته حڪومتون هن قسم جي سوشل ميڊيا رويي کي مڪمل طور تي بند يا روڪي نه ٿيون سگهن، پر انهن کي جنگ جهڙي سنگين مسئلي تي اهڙي بيوقوفي واري رويي جي حوصلا شڪني ڪرڻ گهرجي. ياد رهي ته تازو ئي هندستان ۾ حڪومت ڪيترن ئي پاڪستاني يوٽيوبرز ۽ ڪيترن ئي پاڪستاني ٽي وي چينلز جي يوٽيوب چينلز تي پابندي لڳائي ڇڏي آهي، پر پاڪستان طرفان اهڙي ڪا به ڪارروائي نه ڪئي وئي آهي.
